Pieniny i Spisz to jeden z najatrakcyjniejszych turystycznie regionów naszego kraju – warto odwiedzać go niezależnie od pory roku. Walory przyrodnicze, różnorodność kulturowa, mnogość zabytków pozwolą poznać niecodzienne oblicze Małopolski.
Obszar Pienin położony jest w środkowej części Pienińskiego Pasa Skałkowego. Od północy Pieniny graniczą z Gorcami i Beskidem Sądeckim, od południa zaś z Magurą Spiską. Całe pasmo rozciąga się na 35 km długości i od 3,5 do 6 km szerokości. Pieniny w sposób naturalny, bo przez rzekę Dunajec, podzielone są na trzy fragmenty, czyli Pieniny Spiskie, Pieniny Właściwe i Pieniny Małe. Najwyższy szczyt tej górskiej krainy, uformowanej z wapieni, łupków, piaskowców i zlepieńców, stanowi Wysoka (1050 m n.p.m.).
Spisz przyciąga pasjonatów historii. Pierwsze ślady obecności człowieka na tym terenie pochodzą z okresu paleolitu. Późniejsze burzliwe dzieje pogranicza polsko – węgierskiego i polsko – czechosłowackiego również nie oszczędzały regionu.
Gęsta sieć przecinających się szlaków turystycznych oraz stacje narciarskie dostarczają niezapomnianych wrażeń miłośnikom sportów zimowych i spacerowiczom. Szukającym wytchnienia polecamy Szczawnicę I Krościenko nad Dunajecem – cenione miejscowości uzdrowiskowe, w których można m. in. skosztować źródlanej wody o leczniczych właściwościach i niespotykanym smaku. Warto również skorzystać z bogatej oferty imprez kulturalnych.
Turystyczny raj
Pieniny od 1932 roku są objęte ochroną w ramach Pienińskiego Parku Narodowego, który rozciąga się po obu stronach granicy ze Słowacją. Na chronionym obszarze rozpościerają się Pieniny Właściwe, których zwieńczeniem jest masyw Trzech Koron górujący nad doliną Dunajca. To tu spotkać można niezwykle rzadkie gatunki barwnej flory i fauny. Skaliste środowisko zapewnia doskonałe warunki dla życia motyli o wdzięcznej nazwie Niepylak apollo, a sosny reliktowe na Sokolicy sprawiają, że krajobraz jest niezwykle charakterystyczny.
W Pieninach i na Spiszu znajdziemy wiele rezerwatów przyrody ożywionej i nieożywionej. W rezerwacie Wąwóz Homole w Jaworkach podziwiać można głęboki kanion ozdobiony głazami wapiennymi. Rezerwat Biała Woda oczaruje odwiedzających skałami pochodzenia wulkanicznego oraz potokami tworzącymi zjawiskowe kaskady i głębokie baniory. Z kolei w rezerwacie Przełom Białki pod Krempachami zobaczyć można skały białych i czerwonych wapieni, które kryją słynną Jaskinię Obłazową. To te malownicze miejsca stały się scenerią kilku filmów: „Janosik” czy „Karol. Człowiek, który został Papieżem”.
W rezerwacie Niebieska Dolina odnajdziemy unikalny bukowy starodrzew, gdzie najstarsze buki mają ponad 200 lat, a na terenie rezerwatu Wysokie Skałki rośnie ostatni w Pieninach świerkowy bór górnoreglowy. W upalne dni ochłodę przyniesie wycieczka na Żar (skąd dzięki platformie widokowej podziwiać można piękno Pienin Spiskich), spływ Pienińskim Przełomem Dunajca albo spacer do wodospadu Zaskalnik.
Historyczne miejsca
Będąc w Pieninach warto odwiedzić kilka bezcennych historycznie miejsc. Bogatą przeszłość tej okolicy przybliży między innymi kasztel we Frydmanie – okazały dwór obronny, pełniący niegdyś funkcję letniej rezydencji Jerzego Horvatha – węgierskiego możnowładcy.
Burzliwe koleje losu Niedzicy „ukryte” są w historycznych obiektach, jak zamek nad Jeziorem Czorsztyńskim. W jego średniowiecznych murach można poczuć klimat niegdyś tętniącej życiem fortecy. Blisko zamku znajdują się również zabytkowy spichlerz i celnica. Zamek Czorsztyński to kolejny cel turystów zwiedzających okolicę Pienin. Został częściowo odrestaurowany, a ekspozycje przyciągają rzesze turystów z całej Polski. Uzdrowisko w Szczawnicy, oprócz wypoczynku, oferuje także liczne zabiegi zdrowotne, a popularność tego miejsca nie słabnie.
Oprócz świeckich zabytków interesujące są również obiekty sakralne – nie można pominąć kościoła św. Elżbiety w Trybszu, kościoła Wszystkich Świętych w Krościenku nad Dunajcem, czy najstarszego na polskim Podtatrzu – kościoła św. Stanisława we Frydmanie. Warte wspomnienia są ponadto: kościół św. Katarzyny w Nowej Białej, pochodzący z XVI wieku kościół św. Marcina w Krempachach oraz należący w XIV wieku do zakonu bożogrobców kościół św. Kwiryny w Łapszach Niżnych. Na uwagę zasługuje też wybudowany w 1313 roku kościół Wszystkich Świętych w Kacwynie, który od 1602 roku był w posiadaniu luteranów, a 30 lat później wrócił w ręce katolików. Wzniesiony w 1278 roku kościół św. Bartłomieja Apostoła w Niedzicy, należący do grupy gotyckich kościołów spiskich, do dziś zachwyca kamiennymi maswerkami w oknach prezbiterium. Mało kto wie, że w okolicy znajdują się dawne cerkwie greckokatolickie – w Jaworkach I Szlachtowej. Obecnie pełnią funkcję kościołów rzymsko-katolickich.
Muzealna strona Pienin
Podczas podróży po regionie warto odwiedzić muzea. Punktem obowiązkowym jest Muzeum Pienińskiego Parku Narodowego w Krościenku nad Dunajcem, gdzie eksponowane są przyrodnicze, historyczne, krajobrazowe i kulturowe walory Pienin i ich okolic. W pawilonach wejściowych PPN znajdziemy ciekawe ekspozycje o różnej tematyce, np. „Ekosystemy leśne Pienin” czy „Ekosystemy naskalne Pienin”. Jeden z nich znajduje się w Szczawnicy, dwa w Czorsztynie, a kolejne dwa w Sromowcach Kątach i Sromowcach Niżnych.
Szczególnie godne uwagi jest Muzeum Kultury Ludowej Spisza w Czarnej Górze, gdzie zaprezentowano budynki zagrody Korkoszów oraz Zagroda Sołtysów w Jurgowie – oddziały Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem. Ciekawą propozycją jest także izba regionalna „Sypaniec” w Łapszach Niższych i izba regionalna w Sromowcach Wyżnych prezentujące życie codzienne mieszkańców Pienin w przeszłości. Podobną tematykę prezentuje Skansen w Kluszkowcach, znany także pod nazwą Osada Czorsztyn. Natomiast prywatna galeria Makiety Pienin w Krościenku nad Dunajcem oferuje zwiedzającym możliwość zobaczenia miniatur tych pięknych gór. W Muzeum Pienińskim w Szlachtowej obejrzeć można eksponaty związane z historią Szczawnicy, a na wystawie powozów w Niedzicy – karety i powozy konne należące do byłych właścicieli zamku.
Nie mniej atrakcyjna jest wystawa przyrodnicza Tadeusza i Anny Olesiów w Krościenku nad Dunajcem. Zawarto w niej imponującą kolekcję okazów rzadkich zwierząt, pochodzących z całego świata. Galeria autorska Andrzeja Michała Beliczyńskiego ,,Pod Okółkiem” w Krościenku nad Dunajcem prezentuje autorskie obrazy wykonane z wykorzystaniem akwareli i pasteli. Natomiast w galerii „Krzywa Jabłonka” w Szczawnicy obejrzymy sztukę ludową i rękodzieło pienińskich artystów, podobnie jak w drewnianym kościele w Sromowcach Niżnych, który od 2010 roku nie jest już obiektem sakralnym, natomiast pełni rolę lokalnego muzeum.
Aktywny wypoczynek w Pieninach
Szczawnica i Krościenko nad Dunajcem są godnymi polecenia miejscami startu pieszych wycieczek. Turyści mogą wybrać trasy na Trzy Korony lub w stronę Sokolicy, w zależności od własnych upodobań i umiejętności. Szlaki biorą swój początek w centrum miejscowości i wiodą w Pieniny, Gorce i Beskid Sądecki. Czerwonym szlakiem dotrzeć można na Prehybę (1176 m n.p.m.) albo Lubań przez Jaworzynę (1050 m n.p.m.). Bardzo ciekawą trasą jest także szlak niebieski, który biegnie wzdłuż grzbietu Pienin Właściwych i Małych. Wyraźnie widać stąd Tatry, Gorce, a nawet słowackie Góry Lewockie. Szlak ten idealnie nadaje się też na wycieczki skiturowe. Po wyczerpującym marszu da się zaznać wytchnienia w schronisku górskim: Orlica, Trzy Korony i Pod Durbaszką.
Górskie panoramy można podziwiać także wjeżdżając kolejką krzesełkową na Palenicę, z której w sezonie zimowym da się zjechać na nartach. Ciekawostką jest również mieszcząca się na stoku góry zjeżdżalnia grawitacyjna.
Fani jednośladów znajdą w Pieninach i na Spiszu wiele szlaków rowerowych. Szlak rowerowy wokół jeziora Czorsztyńskiego to idealny kierunek dla miłośników zabytków, którzy łącząc aktywny wypoczynek ze zwiedzaniem, będą długo wspominać wizytę w Pieninach. Drogę Pienińską, czyli czerwony szlak wzdłuż Przełomu Dunajca, można przemierzać pieszo, jak i na rowerze, co stanowi dodatkowy atut. Wzdłuż Dunajca przebiega trasa rowerowa VeloDunajec.
„Rajd Doliną Dunajca” zachęca rowerzystów wyczynowych do udziału w zabawie, która oprócz sportowych emocji, dostarcza także możliwości spędzenia czasu w otoczeniu przyrody.
To nie koniec atrakcji regionu pienińskiego. Fani jazdy konnej również znajdą tu coś dla siebie, gdyż przez obszar ten przebiega Transbeskidzki Szlak Konny. Najpopularniejszą trasą jest Szczawnica-Piwniczna. W celu wybrania odpowiedniej trasy pieszej, konnej czy rowerowej warto odwiedzić stronę Szlaki Turystyczne Małopolski.
Miłośników biegówek zapraszamy do Krościenka nad Dunajcem gdzie wzdłuż bulwarów nad Dunajcem są odpowiednio przygotowywane dla nich trasy. Sportowej adrenaliny zaznać można również w parkach linowych, takich jak ABlandia Park Rozrywki czy Adventure-Sky w Krościenku nad Dunajcem.
Ogromną popularnością wśród fanów sportu cieszą się liczne imprezy biegowe. Najmłodsi pasjonaci mogą uczestniczyć w Mini Biegach w Szczawnicy, które promują zdrowy styl życia wśród dzieci i młodzieży. Konkurs oferuje kilka tras dostosowanych do wieku i predyspozycji zawodników, tym samym można wybrać dystans od 100 metrów do nawet 2 kilometrów. Dorośli również chętnie biorą udział w rywalizacji podczas biegu Triada. Ciekawostkę stanowi forma samego wyścigu, który oprócz tego, że jest szybki i intensywny, polega na zdobywaniu szczytów nocą.
Atrakcje u podnóża gór
Jedną z najbardziej charakterystycznych atrakcji w tym rejonie jest bez wątpienia spływ Przełomem Dunajca, którego tradycja sięga XIX wieku. Podczas spływu na flisackich tratwach podziwiać można pienińskie szczyty, a wśród nich Trzy Korony. Przez wzgląd na wartości przyrodnicze, jak i historyczne Przełom uznano za pomnik przyrody. Flisacy wspaniale urozmaicają trasę opowiadając żarty i anegdoty.
Równie ciekawym doświadczeniem jest rejs statkiem „Harnaś” po jeziorze Czorsztyńskim. Pasażerowie na jego pokładzie mogą napić się kawy, podziwiając jednocześnie okoliczne zabytki przyrody i architektury.
W Pieninach i na Spiszu nie sposób się nudzić! Ciekawym doświadczeniem jest udział w ogrywaniu moji. Podczas nocy przed świętem Zesłania Ducha Świętego wszyscy okoliczni kawalerzy stawiają przed domami panien tak zwane moje. Następnie odśpiewują pieśni na cześć Matki Bożej i przemierzają wesoło całą wieś. Przebrani za Cyganów miejscowi młodzieńcy zbierają datki na swoje „dziecko”, a panny z okolicznych domów tańczą z nimi do przygrywanej muzyki.
Nadal żywy folklor prezentowany jest także podczas inauguracji Lata Pienińskiego. Każdy kto przebywa wówczas w Szczawnicy ma okazję obejrzeć tradycyjne stroje flisaków, dorożkarzy oraz górali spiskich i pienińskich. Kiermasz ludowej twórczości i koncerty kapel góralskich dopełniają atmosfery, która dla niejednego fana gór stanowi bezcenne wspomnienie z wakacji.
Kultura pasterska w górach odgrywa bardzo ważną rolę w życiu społecznym, co dodatkowo stanowi ciekawą okazję do poznania kolejnych obyczajów. Co roku jesienią odbywa się redyk, czyli tradycyjny powrót owiec z hal. Sympatycy tej imprezy mogą świętować między innymi w Jaworkach, a na polanie Majerz witać bacę i juhasów powracających z bacówki.
Niezwykłą popularnością cieszy się także Muzyczna Owczarnia, czyli jedno z najbardziej popularnych miejsc spotkań sympatyków muzyki. W ciągu całego roku organizowane są tam koncerty i spotkania. Warto pamiętać również o sposobności udziału w takich wydarzeniach, jak Ethno-Novo, Jesień w Szczawnicy, Festiwal Pieniny-Kultura-Sacrum w Krościenku, czy też Festiwal Muzyki Dawnej Barok na Spiszu.
Pieniny i Spisz słyną ze wspaniałej kuchni regionalnej, w której znaleźć można takie dania jak: gałuski, kołoc, zupa śliwkowa (tzw. śliwianka), oscypki, kwaśnica czy pstrąg. Niespotykane nigdzie więcej potrawy stanowią gratkę dla miłośników tradycyjnych przysmaków.
Kolejne unikalne atrakcje czekają w uzdrowisku Szczawnica, gdzie warto spróbować jednej z dwunastu wód mineralnych. Niektóre z nich dostępne są bez żadnych ograniczeń w źródełkach, inne serwowane są w pijalni „Magdalenka”. Równie cenne są właściwości wód “Stefan”, “Maria” i “Michalina”, występujących w Krościenku nad Dunajcem.
Więcej informacji na visitmalopolska.pl
